Anne ve Babanın Kişiliğinin Etkileri

Çocukların Mizaç Özelliği Üzerinde Anne Babanın Kişiliğinin Rolü

Çocukların mizaç özelliği üzerinde ebeveynlerin kişilik özellikleri tahmin edilemeyecek kadar fazladır. Anne korkularla boğuşuyorsa çocuğu da korkularla boğuşacaktır. Baba öfkesini kontrol edemiyorsa çocuk da öfkesini kontrol edemeyecektir çünkü çoğunlukla gözlem yoluyla öğrenen çocuklar ne gördüyseler onu aynen o şekilde alıp benimseyeceklerdir. Çocuklar, doğdukları andan itibaren her anlarını birlikte geçirdikleri ebeveynlerinin özelliklerinin birçoğunu farkında bile olmadan benimsemektedirler. Bu durum özellikle de çocuğa bir birey olarak yaklaşılmadığı “O zaten çocuk, bir şey anlamaz.” düşüncesinin hakim olduğu ailelerde gerçekleşmektedir. Çocukların birçoğu korkularını, şiddet uygulamayı, dedikodu yapmayı, ayrımcılık yapmayı, kin beslemeyi, duygularını açıkça dile getirememeyi, yalan söylemeyi, kendini aşağılamayı, kıskançlığı ebeveynlerinden öğrenmektedir. Ebeveynlerin bu gerçeği kabullenmeyi reddetmesi de bu durumun çocuğun karakter gelişiminin olumlu yönde ilerlemesi açısından değiştirilip iyileştirilmesini engellemektedir.

Örneğin; misafirlik esnasında çocuğun yanında dedikodu yapılması, ailenin her şeye karşı aşırı evhamlı oluşu, ailenin duygularını net bir şekilde ifade etmek yerine onları bastırmayı ve gizlemeyi tercih etmesi, ailenin sosyal statü, dış görünüş, din, ırk, cinsiyet vb. durumlarla ilgili ayrımcılık içeren düşüncelerinin olması ve bu doğrultuda davranışlar sergilemesi, ailenin yıkıcı eleştiri yapması ve cezalandırıcı bir tavır takınması, ailenin problemlerinden kurtulabilme amacıyla yalana başvurması gibi pek çok faktör aslında ebeveynlerin bile kendi hayatlarında normalleştirdiği davranışlardır. Tüm bu davranışlar, onlar için o kadar rutin bir hale dönüşmüştür ki onlar bunların olumsuz, sağlıksız davranışlar olduğunu fark edebilecekleri noktayı çoktan kaybetmişlerdir. Bu tür olumsuz davranışların normalleştirildiği bir aile ortamında tabii ki de çocuklar da bunları normal davranışlar olarak algılayacak ve onları benimseyeceklerdir. Örneğin; eşini kıskanan bir kadın, eşinden bu kıskançlığını saklamakta ancak yinede ondan gizli bir şekilde telefonlarını, özel eşyalarını karıştırmaktadır. Arkadaşlarına ise bu kıskançlığını “Ne yapabilirim? Onu çok seviyorum ve çok kıskanıyorum. O sadece benim, onu kimseyle paylaşamam.” ifadeleriyle dile getirmektedir. Annesinin tüm bu davranış ve düşüncelerine tanıklık eden çocuk ise bir gün kardeşi olduğunda aynı kıskançlığı ona karşı gösterecektir bu durumu da kendi içinde “Ne yapabilirim? Onları çok seviyorum, onlar sadece benim ailem. Onları kimseyle paylaşamam.” düşüncesiyle normalleştirecektir. Annesinin kıskançlığını saklamasını, bunu açıkça dile getirip çözmekten kaçınmasını ve işlerini gizli gizli yürütmesiniise yine aynı şekilde benimseyecektir.

Çocuk, kıskançlığını gizli tutmaya çalışacak, her şey normalmiş gibi davranacak ve ailesinin olmadığı anlarda ise kardeşini çimdikleme, kardeşine vurma, kardeşinin eşyalarına zarar verme gibi davranışlar sergileyecektir. Buradaki örnek çocuğu sadece bu şekilde etkilemekle kalmaz, kadının eşine olan kıskançlık ve güvensizliği, çocukta “Annem, babama bile güvenmiyorsa demek ki gerçekten insanlara güvenmek zor olmalı. Demek ki insanlara güvenmemeliyim.” düşüncesini oluşturacaktır. Bu da çocuğun diğer insanlardan sürekli bir kötülük beklemesine, gerçekleri göz ardı etmesine ve her davranışta bir art niyet aramasına neden olacaktır. Çocuklarının bir birey olduğu gerçeğini fark edemeyen ve kabullenemeyen aileler, çocuklarının bazı davranışlarıyla baş edemedikleri anda yıkıcı eleştiriye ve cezalandırma yöntemine başvurmaktadır. Bu o kadar sağlıksız bir yaklaşımdır ki çocuğun hem ruh sağlığına hem de karakter gelişimine bir hayli zarar vermektedir.

Örneğin; Yemeğini yanlışlıkla döken, ev içerisinde kazayla eşyaların kırılmasına neden olan, sınav sonucu kötü olan bir çocuğa çoğu ebeveyn “Nasıl bu kadar beceriksiz olabilirsin? Hiç mi aklın yok? Birde yaşıtlarına bak hepsi nasıl akıllı.” gibi yıkıcı cümleler sarf edebilmekte ve hatta bazıları daha da ileri gidip çocuklarına şiddet uygulayabilmektedir. Bu yıkıcı ifadeleri duyan çocuk, tüm bu ağırlığın altında ezilecektir çünkü çocuğun dünyasında aile en önemli faktördür, çocuklar ailelerinin kendi karakterlerine karşı söylediği her şeyi fazlasıyla ciddiye alabilmekte ve onun sonucunda hareket edebilmektedir. Çocuk “Ailem bile benim hakkımda böyle düşünüyorsa o zaman diğerleri de böyle düşünecektir. Ben işe yaramazın tekiyim. Hiçbir şeyi beceremiyorum, beceremeyeceğim de.” düşüncesini bilinçaltına kodlayacak ve bunun sonucunda ise kendisini toplumdan, sosyal aktivitelerden, başarılı olabileceği alanlardan bile çekecektir çünkü sürekli bir aşağılanma korkusu içinde olacaktır.

Çocuğa şiddet uygulandığında ise çocuk cezalandırılmayı öğrendiği kadar cezalandırmayı da öğrenecektir. Her hata sonucunda şiddete maruz kalan çocuk “Demek ki insanlar hata yaptığında onlarla konuşmak yerine onlara şiddet uygulamalıyım.” düşüncesini benimseyecektir. İnsanlar, duygularını açıkça dile getirmeyi bilmedikleri için, öfkelerini kontrol edemedikleri için şiddete başvurmaktadırlar. Örneğin; anne “Yemeği yere döktüğün için çok sinirlendim.” demek ve o anki duygusunu açıkça ve sakince ifade etmek yerine şiddete başvurmaktadır. Çocuk da bunun sonucunda duygularını açıkça ifade edip rahatlamayı değil, şiddete başvurmayı öğrenmektedir. Örneğin; küçük kardeş biberonunu yere fırlattığında büyük kardeşin hemen gidip onun koluna vurması. Bu durumu gören anne ya da babanın büyük kardeşe kızması ve hatta şiddet uygulaması ise durumu daha da kötüleştirecektir çünkü büyük kardeş bu duruma hiçbir şekilde anlam veremeyecektir.

 O doğru olanı yaptığını düşünmektedir çünkü kardeşinin koluna vurması tam olarak ailesinden öğrendiği bir davranıştır. Bu davranışın altında ailesinin benimsediği “Hata yaparsan sonuçlarına katlanır ve cezalandırılırsın.” tutumu yatmaktadır. Ancak bunun sonucunda cezalandırılan yine kendisi olan çocuk bu sefer haksızlığa uğramış hissedecek ve ailesine özellikle de küçük kardeşine karşı nefret, öfke duyacaktır. Aslında benimsenmesi gereken, herkes için sağlıklı ve faydalı olan tutum; olaylar istenmediği bir şekilde geliştiği zaman çocuğun kişiliğine ya da bedenine saldırmak yerine, olayı çözme amaçlı birlikte çözüm üretme yolunu seçmektir. Böylece çocuğun kişiliği de beden sağlığı da zarar görmemiş olacak ve aile ile çocuk arasındaki iletişim ve bağ güçlenecektir. Örneğin; çocuk yemeği masaya döktüğünde, annesi ona yeniden bir tabak yemek ve birde eline bir bez vererek “Hadi buraları da temizleyelim canım.” dese çocuk kendisini istenmeden yaşanmış bir kaza sonucunda kötü hissetmeyecek aksine annesinin bu çözüm odaklı ve hoşgörülü tutumu karşısında iyi hissedecek ve çevresine karşı kendisinin de bu anlayışlı tutumu benimsemesi gerektiğini fark edecektir.

Örnekler arasındaki farklara bakıldığında “Yaramaz, içe kapanık, korkak, beceriksiz” gibi eleştirilere maruz kalan çocukların aslında o şekilde doğmadıkları, onları bu hale getiren sebebin ailelerinin sergiledikleri kendi kişilik özellikleri ve normalleştirdikleri anormal davranışlar olduğu görülmektedir. Eğer ki aileler hatayı tamamen çocuklarında aramak yerine kendi davranış ve tutumlarını objektif bir şekilde gözden geçirmeyi başarabilir ve bunun sonucunda da yanlışlarını görüp, onları düzeltme yoluna giderse işte asıl o zaman çocuklarının ruh sağlığı ve karakter gelişimi açısından faydalı birer ebeveyn olacaklardır.