Eleştirel Düşünmenin Desteklenmesi

Gelişimsel Olarak Eleştirel Düşünme Ve Çocuklarda Eleştirel Düşünmenin Desteklenmesi

Eleştirel düşünebilme yeteneği gelişimsel açıdan oldukça önemlidir. Eleştirel düşünme; akıl yürütebilme, analiz yapabilme, değerlendirmeleri sonucunda mantıklı bir bütüne ulaşabilme becerisidir. Eleştirel düşünebilme becerisi gelişmiş bir çocuk; yenilgilerini, hatalarını görebilmesi açısından bir fırsat olarak algılayan ve her defasında daha çok tecrübelenip güçlenen, düşüncelerini kontrol edebilmede ve karar verme aşamasında özgür olan, keşfetme ve yenilikler yapmaya hazır bir birey haline gelmektedir. Tıpkı diğer beceriler gibi eleştirel düşünebilme becerisi de zamanla ve olumlu şartlar altında gelişmektedir. Etkin iletişim kurabilme, olaylara tek bir açıdan bakmak yerine çeşitli açılardan bakabilme, alternatif çözümler üretebilme, olayları objektif bir yaklaşımla ele alabilme, çocuklarının düşüncelerini küçümsemek ya da bastırmaya çalışmak yerine çocuklarının bu düşüncelerini açıkça ifade edebilmelerine olanak sağlayan ebeveynler gibi birçok faktör olumlu şartlar olarak sayılmaktadır.

Özellikle ebeveynler, çocuğunun eleştirel düşünebilme becerisini desteklediği takdirde bu beceri kolay kolay körelmeyecek aksine artacak ve çocuk için bir uzmanlık alanına dönüşecektir. Örneğin; bazı çocuklar kötü not aldığı bir sınavda kendisini o dersten geri çekmekte, pes etmekte ve dünya başına yıkılmış gibi davranmakta; bazı çocuklar ise bu başarısızlığını tecrübelenmesi açısından bir fırsat olarak görmekte ve bu sayede düzeltmesi gereken hataların farkına vararak kendilerini daha çok geliştirmektedirler. Bu iki tür çocuğun yaşadığı olay aynıdır ancak her ikisi de farklı tepkiler vermektedir. Bunun temelinde ise “olay” değil “kişi tarafından olaya yüklenen anlam” yatmaktadır. Olayın olumlu ya da olumsuz olmasından ziyade olaya yüklenen anlamın olumlu ya da olumsuz olması önem arz etmektedir.

Olaya yüklenen anlamın olumlu olabilmesi ise eleştirel düşünme becerisinin gelişmiş olmasıyla ilgilidir. Çoğu aile çocuğunun kendisine, kurallara meydan okumasından korkmakta ve böylelikle çocuğunun eleştirel düşünebilme becerisini geliştirebileceği elverişli ortamı yaratamamaktadır. Aslında eleştirel düşünme, bir meydan okuma değil aksine çözüm odaklı olma ve olayları mantık çerçevesi içerisinde değerlendirip, bir sonuca ulaşabilme becerisidir.  Eleştirel düşünme becerisi gelişmemiş bir çocuk; çözüm odaklı olmayacak, olayları tek bir açıdan değerlendirecek, çoğu şeyi olumsuz algılayacak ve bu doğrultuda karamsar birine dönüşecek, hayalleri ve hedefleri için çabalamayacak, en ufak bir engelde her şeyden vazgeçen bir bireye dönüşecektir. Tüm bunlar doğal olarak kişimin ruh sağlığını, hayat şartlarını, problemleri çözebilme becerisini olumsuz yönde etkileyecektir.

Çocukların eleştirel düşünme becerisini geliştirebilecek bazı davranış ve tutumlar:

1-Onunla, farklı bakış açıları geliştirebileceği oyunlar oynamak (Labirentten kurtulma oyunu, zeka oyunları)

2-Bir konuyla ilgili birlikte beyin fırtınası yapmak (konuyla ilgili düşünceleri nedeniyle birlikte açıklamak, bu düşünceleri karşılaştırmak ve bu düşüncelerin gerçekleşmesi sonucunda yaşanabilecek olası ihtimalleri gözden geçirmek)

3-Çocuğun tahminler yürütmesine olanak sağlamak (Sence şimdi ne olacak? Sence kitaptaki karakter şimdi ne yapacak?)

4-Alternatif seçenek ve çözümler üretmesini sağlamak. (Sence bu durum için başka ne

yapabiliriz? Aklına, deneyebileceğimiz başka bir seçenek geliyor mu?)

Çocuklar, bu elverişin sağlandığı bir ortamda kısa sürede ve kalıcı olarak eleştirel

düşünebilme becerisini kazanabilecektir.